فرار از آینده: دبی قدیم در البستاکیه چگونه بود؟
درست در چند قدمی آسمان‌خراش‌های شیشه‌ای و آینده‌نگر دبی، جهانی کاملاً متفاوت در امتداد نهر دبی (Dubai Creek) نفس می‌کشد. محله تاریخی الفهیدی (Al Fahidi Historical Neighbourhood)، که بسیاری هنوز آن را با نام قدیمی‌اش، البستاکیه (Al Bastakiya) می‌شناسند، دروازه‌ای به گذشته‌ی این شهر است؛ سفری به دوران قبل از نفت، زمانی که دبی یک بندر صید مروارید و تجارت بود.
این محله که در اوایل قرن بیستم توسط تجار ایرانی (عمدتاً از شهر بستک، و به همین دلیل «بستکیه» نامیده می‌شد) ساخته شد، در دهه‌های گذشته از خطر تخریب نجات یافت و امروز به زیبایی بازسازی شده است. جادوی واقعی این محله، در معماری هوشمندانه و سنتی آن نهفته است که برای بقا در آب‌وهوای داغ و خشک کویر طراحی شده بود.
رمزگشایی از معماری سنتی البستاکیه: هنر زندگی در کویر
قدم زدن در کوچه‌های باریک الفهیدی مانند قدم زدن در یک موزه معماری زنده است. هر عنصر، دلیلی داشته و نمایانگر نبوغ سازندگان آن است.
1. برج‌های بادگیر (بَرجیل): تهویه مطبوع طبیعی کویر
شاخص‌ترین و معروف‌ترین عنصر معماری در البستاکیه، برج‌های بادگیر یا «بَرجیل» (Barjeel) است.
- آنها چه هستند؟ این برج‌ها، که بر فراز خانه‌ها قد برافراشته‌اند، سیستم تهویه مطبوع طبیعی و باستانی این منطقه بوده‌اند.
- چگونه کار می‌کنند؟ برجیل‌ها با دهانه‌های باز خود، باد را از هر جهتی که بوزد، گرفته و آن را به داخل اتاق‌های طبقه همکف هدایت می‌کنند. این جریان هوای خنک، هوای گرم داخل خانه را به بیرون می‌راند و فضایی مطبوع و خنک در اوج گرمای تابستان ایجاد می‌کرد.
2. مصالح ساختمانی بومی: مرجان، گچ و چوب نخل
برخلاف فولاد و شیشه دبی مدرن، مصالح ساختمانی در الفهیدی کاملاً بومی و ارگانیک بودند:
- سنگ مرجانی: دیوارهای اصلی از بلوک‌های بریده شده سنگ‌های مرجانی خلیج فارس ساخته می‌شدند.
- گچ و آهک: از مخلوط گچ، آهک و صدف‌های دریایی به عنوان ملات و برای پوشش دیوارها استفاده می‌شد که رنگ کرم‌رنگ زیبایی به خانه‌ها می‌بخت.
- چوب نخل و ساج: از تنه‌ی درخت نخل (برای سقف‌ها) و چوب ساج وارداتی (برای درها و پنجره‌های مشبک زیبا) استفاده می‌شد.
3. کوچه‌های باریک (Sikkat): سایه‌های خنک
کوچه‌های الفهیدی عمداً باریک، سایه‌دار و پر پیچ‌وخم طراحی شده‌اند. این طراحی دو هدف اصلی داشت:
- ایجاد سایه: عرض کم کوچه‌ها باعث می‌شد که دیوارهای بلند خانه‌ها تقریباً در تمام طول روز بر روی مسیر سایه بیندازند.
- جریان هوا: این کوچه‌ها مانند یک تونل باد عمل کرده و جریان هوا را تسریع می‌بخشیدند و فضای خنکی برای عابران ایجاد می‌کردند.
4. حیاط‌های مرکزی (Sahn): قلب خصوصی خانه
معماری خانه‌های البستاکیه «درون‌گرا» است. خانه‌ها به جای داشتن پنجره‌های بزرگ رو به بیرون، حول یک حیاط مرکزی (Sahn) باز ساخته می‌شدند. تمام اتاق‌ها به این حیاط راه داشتند. این حیاط، قلب اجتماعی خانه، محلی برای دورهمی‌های خانوادگی در عصرها و فضایی خنک و خصوصی بود که از دید عموم پنهان می‌ماند.
گشت‌وگذار در کوچه‌های تاریخ: در الفهیدی چه کنیم؟
امروزه، این خانه‌های تاریخی بازسازی‌شده، میزبان مجموعه‌ای جذاب از فعالیت‌های فرهنگی هستند:
- گالری‌های هنری: الفهیدی پر از گالری‌های هنری مستقل و زیبا مانند گالری XVA است که آثار هنرمندان محلی و بین‌المللی را به نمایش می‌گذارند.
- موزه‌های کوچک: از موزه قهوه (Coffee Museum) با رایحه‌ی دلپذیرش تا موزه سکه و موزه دبی (که در قلعه الفهیدی در همان نزدیکی است) دیدن کنید.
- کافه‌های سنتی: در یکی از کافه‌های دنج پنهان شده در حیاط‌ها، مانند کافه خانه چای عربی (Arabian Tea House)، بنشینید و یک چای کرک یا قهوه عربی بنوشید.
- عبور از نهر دبی: پس از گشت‌وگذار، به اسکله بروید و با یک «عَبره» (قایق چوبی سنتی) با هزینه بسیار کم، به آن سوی نهر بروید و از بازار ادویه و طلا دیدن کنید.
آیا آماده‌اید تا چهره‌ی متفاوت و اصیل دبی را کشف کنید؟ سفر به دبی بدون قدم زدن در کوچه‌های خنک البستاکیه و دیدن برج‌های بادگیر آن کامل نیست. آژانس مسافرتی ما، تورهای فرهنگی و گشت در دبی قدیم را در برنامه سفر شما قرار می‌دهد. برای رزرو تور دبی و تجربه تاریخ زنده آن، همین امروز با ما تماس بگیرید!
نظر (0)